Vandaag start de tentoonstelling ‘Bult in zicht! Middeleeuwse mottekastelen in het landschap’ aan haar tournee door de provincies Oost- en West-Vlaanderen. De expo toont in primeur de resultaten van nieuw archeologisch syntheseonderzoek naar kastrale mottes, de oudste kastelen van Vlaanderen. Er moeten ooit wel honderden van die mottekastelen in West- en Oost-Vlaanderen hebben gestaan. En sommige leven door tot op vandaag. Met de mottekastelen keren we ongeveer 1 000 jaar terug in de tijd. Midden elfde eeuw bouwde de hoge adel bij ons de eerste mottes uit militaire en prestigieuze overwegingen. Een motte bestond uit twee bergen aarde (bulten) met een diepe gracht en een houten palissade errond. Op de hoogste bult, het opperhof, stond een houten toren, de donjon. De laagste heuvel, het neerhof, was het kloppende hart waar het dagelijkse leven plaatsvond. Er werd gewoond, geboerd, gefabriceerd en gebeden. Vaak groeiden die neerhoven uit tot de dorpen van vandaag. Ook bleven sommige heuvels en grachten bewaard.
De onderzoekers identificeerden met zekerheid meer dan 75 mottekastelen in Oost- en West-Vlaanderen. De tentoonstelling brengt voorbeelden uit Aalst, Beveren, Brakel, Brugge, Damme, Diksmuide, Evergem, Gent, Geraardsbergen, Gistel, Heuvelland, Houthulst, Kortemark, Lo-Reninge, Merelbeke, Ninove, Oudenaarde, Veurne en Wichelen. Daarnaast zijn nóg tientallen sites in de provincies mogelijk een motte.
Vernieuwend aan het onderzoek is dat de relatie van de motte met het landschap werd bekeken. Welke plekken werden uitgezocht om een motte te bouwen en welke impact had de bouw van de motte op het landschap? “We zijn blij dat we nieuw wetenschappelijk onderzoek tot bij de mensen kunnen brengen, en dat we hen zo bewust kunnen maken van wat er zich allemaal in hun eigen omgeving bevindt. Op die manier vergroten we het draagvlak voor erfgoed. Heel fijn om dat in samenwerking te kunnen doen met al deze partners,” zegt gedeputeerde An Vervliet, bevoegd voor Erfgoed.
De eerste stopplaats van de expo is het Sociaal Huis in Wichelen. In Wichelen zijn er zeker twee mottes geweest. In het Meirbos zijn de walgrachten van het opperhof mooi bewaard. De site is dan ook beschermd als archeologische site. De tweede site, in de Bergenmeersen, is het niet meer zichtbaar. Het is dankzij archeologisch onderzoek, naar aanleiding van de ontwikkeling tot overstromingsgebied, dat de aanwezigheid van een motte uit historische bronnen werd bevestigd. Er werden zelfs resten van een brug gevonden.
De tentoonstelling is kindvriendelijk ingericht door een samenwerking met Lego-Master én archeoloog David Vanhee. In de expo zie je een motte die David zelf bouwde, maar ook jij kunt er zelf aan de slag met Lego-stenen. Je krijgt ook heel wat bouwtips voor achteraf – thuis of in de klas. Met je bouwsel kan je ook deelnemen aan een wedstrijd, waarbij je een bezoek van de Lego-Master kunt winnen!
De expo staat vanaf vandaag tot 4 oktober in het Sociaal Huis in Wichelen. Dat is elke weekdag open van 08.00 tot 12.00 uur, op dinsdagavond van 18.00 tot 20.00 uur en op woensdag van 13.00 tot 15.00 uur. Toegang is gratis. Daarna reist de tentoonstelling tot 8 november naar Lampernisse (Diksmuide), en nadien gaat het verder, alvast tot eind 2024.
Alle info vind je op www.bultinzicht.be.
‘Bult in zicht!’ is een initiatief van de Provincies Oost- en West-Vlaanderen met steun van het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap. Het onderzoek werd uitgevoerd door Goed in erfgoed, GATE-archaeology en de UGent.
